Budva-Istorija

Budva - drevni gradic uz samu obalu mora, skriva bogatu istorijsku proslost. Daleka proslost seze u V vijek p.n.e . Prema brojnim legendama Budva je najprije bila grad Ilira. Njeni prvi stanovnici bijahu kralj istorijski poznate Tebe - Kadmo i kraljica Harmonija. Vec u II vijeku prije n.e. , Budva pada pod rimsku vlast. Na njenim prostorima tada je veoma bila razvijena trgovina. Stanovnistvo se bavilo i uzgajanjem vinove loze i masline. Poslije propasti Rimske imperije u Budvi pocinje period vladavine Vizantije. Borba budvanskog naroda protiv Vizantije pocinje 535. godine. Slom vizantijske vlasti desio se dolaskom srpske dinastije Nemanjic na prostore tadasnjeg Crnogorskog primorja (1184-1186).

Ipak, najveci procvat Budva dozivljava u Srednjem vijeku za vrijeme srpskog cara Dusana. Tada Budva dobija i statut, u kojem se opisuju uslovi zivota u Srednjem vijeku. Pod vlast Mletacke Republike Budva pada 1442. Osim ugnjetavanja od strane Mlecana, stanovnistvu Budve nevolje stizu i od strane Turaka, koji cesto upadaju u Budvu i okolna mjesta i sukobljavaju se sa Mlecanima. Na udaru zaracenih strana Budva se nalazi sve do pocetka XVIII vijeka. 1807. Budvu zauzimaju Francuzi, a 1813. pada pod Austrougarsku vlast, koja Budvom gospodari narednih 100 godina.Opustosena i osiromasena Budva, pod vlascu Austrougarske docekuje Prvi svjetski rat odnosno 1914. god. Oslobodjenje od Austrougarske monarhije stize 1918. Ipak, bio je to samo predah do Drugog svjetskog rata, jer je vec 1941. Budva i njena okolina ponovo okupirana, ovoga puta od strane Italije. Oslobodjenje od nacisticke vlasti Budva je docekala 22.novembra 1944. godine.

Pogodan geografski položaj i blaga klima uslovili su veoma rano nastanjivanje Budvanskog područja. Najstariji, za sada poznati, tragovi materijalne kulture sa teritorije Budve (Paštrovići, Maini, i Grbalj) sežu daleko u praistoriju, u bronzano i gvozdeno doba kada su ovaj prostor nastanjivala ilirska plemena. To su brojne utvrđene gradine u kojima su živjeli ilirski ratnici u svojim zajednicama i kameni tumuli u kojima su bili sahranjivani.

Kao što ukazuju antički istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala, Budva predstavlja i jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina. Mnoštvo spomeničkog nasljeđa Antike i Srednjeg vijeka upućuju na kontinuiran i aktivan život ovog drevnog grada. Iliri, odnosno ilirsko pleme Enhelejci, smatraju se najstarijim autohtonim stanovništvom Budve. U V vijeku prije nove ere, grčki tragičar Sofokle, među prvim piscima, pominje Budvu i to kao “grad Ilirije”. U IV vijeku prije nove ere kolonizuju je Grci, kada postaje bogato trgovačko središte (emporion), dok je sredinom II vijeka prije nove ere, ili, preciznije 168. godine, osvajaju Rimljani. U I vijeku n.e. rimski pisac Plinije Stariji je pominje kao „utvrđeni grad rimskih građana“. Budva u tom periodu ima sve odlike pravog rimskog grada sa monumentalnim građevinama, popločanim ulicama i masivnim bedemima. U okviru Rimskog carstva ostaće sve do njegovog raspada 395.godine.

Između 1184. i 1186. godine grad potpada pod vlast države Nemanjića i u njenom sastavu se nalazi sve do sredine XIV vijeka kada prelazi u ruke Balšića. Za vrijeme Nemanjića, odnosno vlasti Cara Dušana (prva pol. XIV vijeka), nastaje »Statut grada Budve«, kao prvi zakonodavni akt koji je Budvi obezbjeđivao izvjesnu samostalnost. U drugoj polovini XIV i početkom XV vijeka njome nakratko upravljaju, prvo Balšići, pa Radič Crnojević, pa Sandalj Hranić i, na kraju, Đurđe Stracimirović. Nakon smrti Đurđa Stracimirovića, Budva prelazi u ruke Mlečana koji je 1403. ustupaju Balši III, pod čijom se upravom sa manjim prekidima nalazila sve do 1419. godine, kada je ponovo preuzimaju Mlečani. Kratko vrijeme je u svojoj vlasti drži i despot Đurađ Branković, da bi 1442. konačno pripala Veneciji pod kojom ostaje sve do pada Republike 1797.godine. U periodu mletačke vlasti u Budvi je izgrađeno malo brodogradilište za gradnju manjih brodova za obalnu plovidbu.

Najkarakterističniji antički i srednjevjekovni nazivi za Budvu su: Buthoe, Budua, Butua, Butoba, Budova i Civitas Antiqua, odnosno Stari grad.

Od 1797. do 1806. godine Budva se nalazi pod okupacijom Austrije, pa zatim, od 1806. do 1807, njome vlada rusko crnogorska uprava, da bi se između 1807. i 1813. našla pod francuskom okupacijom, a onda, ponovo, pod austrijskom, pod kojom ostaje sve do 1918.godine, kada je oslobađa Srpska i Crnogorska vojska. Drugi svjetski rat odnosi brojne žrtve iz ovog kraja u borbama protiv fašističkih zavojevača. Konačno, 22. novembra 1944.godine, Budva biva trajno oslobođena.